کیفیت زندگی سالمندان ایرانی

پیشرفت پزشکی و بهداشتی در نیمه دوم قرن بیستم باعث افزایش طول عمر انسان‌ها شد. بنابر آمار سازمان جهانی بهداشت تا سال ۲۰۰۰، جمعیت افراد ۶۰‌ساله و بیشتر حدود ۶۰۰ میلیون نفر بوده است و این تعداد تا سال ۲۰۲۵ به ۱/۲ میلیارد نفر خواهد رسید. علاوه بر این بیش از دوسوم جمعیت سالمند در کشورهای در حال‌ توسعه، به‌ویژه آسیای شرقی ساکن هستند که تا سال ۲۰۲۵ افزایش بیش از ۳۰۰‌درصدی در این کشورها مشاهده خواهد شد [۱].
ایران به ‌عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه از این قضیه مستثنا نیست؛ به‌ طوری‌ که رشد سالمندی در روند پیر‌شدن جمعیت کشور به چشم می‌خورد. با توجه به افزایش جمعیت سالمندان، به رفاه سالمندان از لحاظ ابعاد جسمانی، روحی و اجتماعی به ‌عنوان نیاز جمعیت سالمند توجه می‌شود. برای ارتقای سلامت سالمندان و پیشگیری و کاهش بیماری‌ها اولین گام، شناسایی وضعیت سالمندان است.
یکی از شاخص‌هایی که به‌خوبی بیانگر وضعیت سالمندان است، شاخص کیفیت زندگی است. بنابر تعریف سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی، درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی‌ای که در آن زندگی می‌کنند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویت‌هایشان است [۲]. سن، جنس و وضعیت سلامتی و عوامل فرهنگی از عوامل مهم تأثیرگذار بر درک افراد از کیفیت زندگی است. اگرچه افزایش سن سبب افت کیفیت زندگی در سالمندان می‌‌شود ولی سایر عوامل زمینه‌ای نیز در این کاهش اثر دارند [۳].
در چند دهه اخیر تحقیقات فراوانی درباره کیفیت زندگی سالمندان صورت گرفته است [۴]. در مطالعه‌ای مروری، فرج‌زاده و همکاران نشان دادند کیفیت زندگی سالمندان ایرانی در سطح متوسط است [۵]. در مطالعه مروری دیگری که ونبو و همکاران درباره کیفیت زندگی سالمندان انجام دادند به این نتیجه رسیدند که عواملی مانند ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، فیزیکی، روانی و مذهبی بر کیفیت زندگی سالمندان تأثیرگذارند؛ به‌ طوری‌ که با توجه به شرایط زندگی سالمندان، تأثیرگذاری عومل متفاوت است. آن‌ها به این نتیجه دست یافتند که ویژگی‌های محیطی و کیفیت مراقبت از سالمندان تعیین‌کننده مهمی در کیفیت زندگی سالمندانی است که در مراکز نگهداری سالمندان، نگهداری می‌شوند و مذهب صرفاً بر کیفیت زندگی سالمندانی که در جامعه زندگی می‌کنند تأثیر می‌گذارد [۶]. مطالعات داخلی نیز نشان می‌دهند حدود ۴۲ درصد سالمندان مقیم خانه‌های سالمندان استان تهران علائم افسردگی دارند که این عامل می‌تواند بر کیفیت زندگی آن‌ها مؤثر باشد [۷].